Minder kosten, meer efficiëntie?

Nadat eerder deze maand minister van Mobiliteit Ben Weyts aankondigde stevig te zullen snoeien in het tolkensysteem bij rijexamens in Vlaanderen, kondigde eergisteren Brussels staatssecretaris voor Verkeersveiligheid Bianca Debaets aan dat zij de tolken voor het theoretisch rijexamen zal vervangen door een audiosysteem.

De erkende beroepsorganisatie van beëdigd vertalers en tolken BBVT heeft toch wat bedenkingen bij de plannen van beide beleidsverantwoordelijken en bij hun beweegredenen.

Onder het motto "Minder kosten, meer efficiëntie" hoopt Vlaams minister Weyts met zijn maatregel de kostenbeheersing van de examencentra en de overheid onder controle te krijgen. Niets is echter minder waar. Bij een theoretisch examen met tolk betalen de kandidaten bovenop de retributie van 15 euro namelijk nog eens 50 euro aan het examencentrum voor de kosten van de tolk. Aangezien die examens meestal worden gegroepeerd zijn er per examensessie voor de meeste talen ongeveer 12 tot 20 kandidaten. De door het examencentrum aangestelde tolk ontvangt een vast bedrag van 114,03 euro excl. btw, onafhankelijk van het aantal kandidaten. Zelfs wanneer maar twaalf kandidaten opdagen voor een theoretisch examen, betekent dat toch een winst van 486 euro voor het examencentrum. Bij nog meer kandidaten, loopt de winst nog verder op.

Bij een praktijkexamen komt het examencentrum niet tussen. De kandidaat betaalt voor de tolkprestatie rechtstreeks aan de tolk die hij of zij zelf boekt. Er is dus geen enkele kost voor de overheid of gemeenschap.

Het is de Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken (BBVT) dan ook een raadsel hoe de minister denkt de verkeersveiligheid te zullen verhogen door mensen te verplichten de verkeersregels in het Nederlands te begrijpen. Dagelijks rijden talloze bestuurders over de Vlaamse wegen met een rijbewijs behaald in de andere gewesten, andere EU-lidstaten en andere landen. Om een buitenlands rijbewijs te laten omzetten, wordt ook nooit gepeild naar de talenkennis van de betrokkene.

Meer nog: de maatregel om de mogelijkheid van bijstand van een tolk bij rijexamens in Vlaanderen vanaf 1 juni 2017 te beperken tot het Frans, Duits of Engels lijkt haaks te staan op het non-discriminatiebeleid van de Vlaamse overheid. De BBVT wijst erop dat EU-burgers die in Vlaanderen wonen ook niet verplicht zijn een inburgeringtraject te volgen. Meer nog: de Vlaamse overheid investeert al jaren in het zgn. Sociaal Tolken en Vertalen. Dit met het doel iedere burger, ook wie onvoldoende Nederlands spreekt, toegang te geven tot sociale en openbare dienst- en hulpverlening én in staat stellen om zijn rechten uit te oefenen en zijn plichten na te komen. Door het theoretisch en praktijkexamen in Vlaanderen, naast de drie landstalen, enkel nog in het Engels mogelijk te maken, mist de betrachting anderstaligen via hun inspanningen om een rijbewijs te halen aan te moedigen Nederlands te leren, grotendeels haar doel. Minister Weyts geeft bovendien het signaal dat (een dan niet beperkte) kennis van de Engelse taal voldoende is om mee te draaien in onze samenleving.

De BBVT deed een rondvraag naar de situatie in de buurlanden. In Nederland, Frankrijk, Duitsland (weliswaar beperkt tot 12 talen), Ierland en Denemarken kunnen volop tolken worden ingezet voor rijexamens. In Nederland worden theorie-examens met tolk individueel afgelegd. De totale kosten voor een theorie-examen met een tolk komen er voor de kandidaat op 237,50 euro.

Weyts’ Nederlandse collega Melanie Schultz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu, gaf in 2011 blijk van een heel andere visie op rol van de toegang tot het rijexamen en een rijbewijs in het integratieproces van nieuwkomers:

"Beheersing van de Nederlandse taal is van belang voor zelfredzaamheid en burgerschap voor mensen die zich hier duurzaam willen vestigen. Dit laat onverlet dat het theorie-examen ook van toepassing is op degenen die zich hier tijdelijk willen vestigen zoals arbeids- en kennismigranten. Voor deze groep mag het (nog) niet goed beheersen van de Nederlandse taal niet als drempel worden opgeworpen om te kunnen participeren in onze samenleving, bijvoorbeeld in het verkeer. Het kunnen autorijden, kan ook bijdragen aan de integratie.

Het is daarom geen vereiste dat iemand de Nederlandse taal beheerst om deel te kunnen nemen aan het theorie-examen. Het gaat mij erom dat iemand over de benodigde kennis beschikt om veilig aan het verkeer te kunnen deelnemen. De taal waarin deze persoon het examen aflegt vind ik ondergeschikt daaraan. Immers, anderstaligen die niet in Nederland wonen, mogen hier ook gewoon autorijden."

In tegenstelling tot Vlaanderen zal het in Brussel voor anderstaligen met het aangekondigde audiosysteem nog mogelijk zijn het theoretisch examen af te leggen in meerdere talen, met name de talen die het meest in Brussel worden gesproken, zoals o.a. Engels, Duits, Spaans, Pools, Turks, Arabisch en Italiaans. De Brusselse staatssecretaris houdt duidelijk rekening met de vele expats in Brussel.

Sinds de zesde staatshervorming zijn de gewesten bevoegd voor verkeersveiligheid en het behalen van een rijbewijs categorie B. Het verschil in beleid tussen Vlaanderen en Brussel zal anderstaligen (waaronder ook expats die werken voor Europese en internationale instellingen en hun familieleden) die wonen in de Brusselse Rand ongetwijfeld nog meer aanzetten om te gaan “shoppen” in het Brussels Gewest. Het verschil in aanpak dreigt te leiden tot een verlies aan opdrachten en klanten voor examencentra en rijscholen (theorie- en praktijklessen) in Vlaanderen.

Tot slot betreurt de BBVT de ongelukkige communicatie van Brussels staatssecretaris Bianca Debaets. Zij stelt immers dat de aanwezigheid van een tolk de kans op fraude verhoogt. De BBVT wenst te verduidelijken dat volgens de huidige wetgeving enkel beëdigd tolken kunnen worden ingezet bij rijexamens. Tolken die zijn opgetreden tijdens rijopleidingen in andere talen worden logischerwijze ook nu al geweerd uit theoretische examens, dit om belangenvermenging te vermijden. Op een parlementaire vraag eerder dit jaar antwoordde Vlaams minister Ben Weyts dat er in Vlaanderen geen gevallen van fraude met tolken bekend zijn sinds zijn aantreden in 2014. Dit bevestigt dat beëdigd tolken hun job ernstig nemen. De BBVT betreurt dan ook dat uitgerekend een politica met een diploma vertaler-tolk beëdigd tolken in een ongunstig daglicht stelt en het vertrouwen van het publiek in beëdigd vertalers en tolken ondermijnt. En dit uitgerekend twee weken voor de start van het nationaal register van beëdigd vertalers en tolken en de invoering van een uniforme deontologische code.