Het tekort aan beëdigde vertalers en tolken

Na de publicatie van het artikel La grogne des interprètes et traducteurs pour la justice et la police. Ils sont parfois payés 10 euros brut par heure pour une demi-journée” in La Dernière Heure van 15 juni 2023 werden drie parlementaire vragen ingediend. De tweede daarvan - "het tekort aan beëdigde vertalers en tolken" - is nu ook beantwoord door de minister van Justitie.

Vraag van Philippe Goffin (MR) ingediend op 24 juli 2023:

Henri Boghe, woordvoerder van de Beroepsvereniging Beëdigd Vertalers en Tolken, heeft onlangs verklaard dat het voor de politie, onderzoeksrechters en rechtbanken op alle niveaus extreem moeilijk is om tolken te vinden voor verhoren in vreemde talen, laat staan voor het Sorani, Pashto of Dari. Voor de gangbare talen, Engels, Frans en Nederlands, is het volgens de heer Boghe moeilijk om tolken te vinden. In Brussel moeten de rechtbanken voortdurend tolken uit Vlaanderen vragen, die zich dus moeten verplaatsen om soms voor minder dan een uur te tolken.

Henri Boghe verklaart dit gebrek aan interesse vooral door het feit dat de FOD Justitie geen correct en eerlijk vergoedingssysteem aanbiedt. Bovendien zijn er problemen met het vergoedingssysteem zelf (met name de vergoeding per effectieve minuut na het eerste uur).

1. Wat zijn volgens u de belangrijkste redenen voor dit gebrek aan aantrekkelijkheid?

2. Zult u het systeem hervormen om het aantrekkelijker te maken? Zo ja, hoe denkt u daarbij concreet te werk te gaan? 

Het gepubliceerde antwoord van de minister van Justitie:

De verzuchtingen van de sector naar aangepaste vergoedingen zijn bekend en worden besproken in de overlegmomenten die mijn beleidscel geregeld voert met de verschillende beroepsverenigingen.

Het klopt dat het in Brussel soms moeilijkheden geeft om bepaalde tolken te vinden. De concurrentie met de Europese instellingen en de vele internationale bedrijven speelt ons parten.

De vergoeding van de beëdigd vertalers en tolken wordt geregeld bij koninklijk besluit en wordt gefinancierd door de basisallocatie van de gerechtskosten in onze begroting. Het koninklijk besluit houdt rekening met effectieve arbeidstijd, wachttijd en verplaatsingsonkosten. Deze vergoedingen worden jaarlijks geïndexeerd en aangepast aan de levensduurte. België is één van de weinige landen die deze automatische indexering voorziet. Tijdens deze legislatuur was de indexatie in 2021: 0,9 %, in 2022: 3,9 % in 2022 en in 2023 door de gekende geopolitieke situatie maar liefst 11,11 %. Deze indexatie heeft een grote impact op het budget van de gerechtskosten, aangezien de budgetten niet verhogen volgens de automatisch indexering. Tijdens de laatste begrotingscontrole werd dan ook door mij een extra budget van ongeveer 10 miljoen euro gevraagd en toegekend om deze indexatie op te vangen. Ook in 2024 zal een nieuwe automatische indexatie gebeuren. Aangezien deze indexatie wordt berekend aan de hand van onder andere de gemiddelde gezondheidsindex van de laatste vier maanden van 2023 is het momenteel nog niet mogelijk om de verhoging voor 2024 te communiceren.

Dat wil niet zeggen dat er geen inspanningen werden gedaan om de werkomstandigheden van de beëdigd vertalers en tolken te verbeteren de afgelopen jaren. Zo waren snellere betalingstermijnen inzake gerechtskosten één van de absolute prioriteiten bij de start van deze legislatuur. In de voorbije jaren zijn heel wat verbeteringen aangebracht in de doorlooptijd van de betalingen van de kostenstaten van de vertalers-tolken door een nauwe samenwerking met het taxatiebureau en door middel van Justinvoice, een digitaal platform dat gebruiksvriendelijk is, beveiligd is, en een enorme tijdswinst oplevert in het betalingsproces. De doorlooptijd vanaf de ontvangst van een kostenstaat bij het taxatiebureau tot de betaling van de kostenstaat is teruggebracht tot gemiddeld 19 dagen. 90 % van de kostenstaten worden binnen de 30 dagen betaald.

Daarnaast zijn er ook nog diverse andere digitaliseringsprocessen afgewerkt of opgestart. Met de oprichting van het nationaal register in 2017 was reeds een belangrijke omvorming gerealiseerd. In 2022 werd het nationaal register voor beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken ook opengesteld naar het grote publiek. Iedereen kan op Just-on-web zoeken in functie van bijvoorbeeld een talencombinatie. Vroeger moesten onder meer burgers en bedrijven zich richten tot plaatselijke griffies om aan contactgegevens te komen. Deze lijsten waren vaak niet meer geüpdatet en er was geen kwaliteitscontrole voorhanden. In de online databank worden de vertalers, tolken en deskundigen bovendien niet alfabetisch maar wel op willekeurige wijze weergegeven, zodat iedereen even veel kans maakt om aangesteld te worden. Met meer dan 1.000 opzoekingen per dag is het dan ook voor elke vertaler en/of tolk in België interessant om opgenomen te worden in deze databank die erkend is door de FOD Beleid en Ondersteuning als authentieke bron. Dit nationaal register is nu in volle ontwikkeling en zal naar verwachting in de komende jaren de referentiedatabank zijn voor de beëdigd vertalers en tolken die door opname in dit nationaal register kwaliteitsvol werk en beschikbaarheid voor de gerechtelijke en politionele diensten waarborgen.

Enkele initiatieven worden nog genomen om de wetgeving en uitvoering van het nationaal register te vervolledigen. Er wordt nog regelgeving uitgewerkt over de permanente vorming en over anonimisering. Hierbij wordt de sector ook nauw betrokken. Terwijl deze acties lopen, wordt steeds verder geëvalueerd door het houden van werkvergaderingen en het maken van vergelijkingen met de nationale registers van de buurlanden.

Voor de beëdigd vertalers is de legalisatieprocedure sinds 1 december 2022 volledig gedigitaliseerd; voor de vertalingen die bestemd zijn voor het buitenland, heeft de FOD Justitie 2400 beëdigd vertalers manueel toegevoegd aan het digitaal platform van de FOD Buitenlandse zaken eLegalisation. In het begin van deze legislatuur dienden vertalers zich eerst nog fysiek te begeven naar de rechtbanken en daarna naar de loketten van achtereenvolgens de FOD Justitie en de FOD Buitenlandse Zaken. De digitale werkwijze vervangt deze tijdrovende verplaatsingen.

Via Just-on-web zullen tegen het einde van dit jaar 2023 ook vertalingen door de beëdigd vertalers digitaal neergelegd kunnen worden via de applicatie JustDeposit.

Een justitiespecifiek videoconferentie-platform werd ontwikkeld, met name JustCourt. Dit is aangepast aan de specifieke context van gerechtszaken. Dit systeem zal klaar zijn in 2024 en gebruikt worden in drie rechtbanken (Brussel, Marche-en-Famenne en Mechelen) die als pilootsite figureren. Een nieuwe ontwikkeling daarbij is het zittingsmanagement dat we koppelen aan JustCourt. De bedoeling moet zijn om geen nodeloze aanwezigheid meer te hebben op zittingen. Dit zal ook de wachttijden voor tolken maximaal vermijden. Hieraan zal in de toekomst ook een functie Availability Calendar toegevoegd worden die aan vertalers/tolken zal toelaten hun beschikbaarheid in te geven, waardoor hiermee rekening kan worden gehouden bij de opzoekfunctie.